Khi nào nên xét nghiệm giun sán? Xét nghiệm giun sán ở đâu ?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi PGS.TS. Lê Trần Anh – Chuyên gia về Vi nấm – Ký sinh trùng, Khoa Vi sinh – Sinh học phân tử, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

1. Giun sán – mối nguy âm thầm trong cơ thể

Việt Nam có khí hậu nóng ẩm, rất phù hợp cho nhiều loại mầm bệnh phát triển, trong đó có các loại giun sán. Nhiều thói quen ăn uống chưa hợp vệ sinh như ăn rau sống, uống nước chưa đun sôi, ăn thịt, cá, tôm, cua… sống hoặc nấu chưa chín. Một số người thường xuyên tiếp xúc đất, vật nuôi… khiến bệnh giun sán khá phổ biến. Biểu hiện tình trạng nhiễm giun sán thường âm thầm, nhiều người nhiễm giun sán nhiều năm nhưng không biết, chỉ đi khám khi đã có hậu quả nặng nề.

2. Hậu quả của nhiễm giun sán lâu ngày

Một số giun sán ký sinh ở đường tiêu hóa, một số giun sán có thể ký sinh ở cơ quan nội tạng như gan, phổi, não, mắt… Giun sán không chỉ “lấy bớt chất dinh dưỡng” — mà còn phá hủy mô, gây viêm, tạo ổ áp xe, tổn thương nghiêm trọng và kéo dài. Tùy vị trí ký sinh, giun sán có thể gây ra nhiều hậu quả khác nhau:

– Các giun sán khi ký sinh phải chiếm đoạt chất dinh dưỡng của người, lâu ngày gây sụt cân, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa, thiếu máu, còi xương, giảm sức đề kháng. Hậu quả càng nặng nề hơn ở đối tượng cần nhiều chất dinh dưỡng như trẻ em, phụ nữ có thai.

– Trong gan và mật: Tạo ổ viêm hoặc áp xe gan, gây đau hạ sườn phải, sốt kéo dài, vàng da. Nhiễm kéo dài làm xơ gan, tắc mật, sỏi mật, suy giảm chức năng gan, ung thư gan.

– Trong phổi: Gây ho kéo dài, đau ngực, khó thở, đôi khi có đờm lẫn máu. Có thể hình thành ổ tổn thương hoặc tràn dịch màng phổi, dễ nhầm với lao phổi.

– Thần kinh: Gây đau đầu, co giật, chóng mặt, buồn nôn, có thể để lại di chứng lâu dài.

– Mắt: Gây viêm, sưng đau, nhìn mờ hoặc mất thị lực vĩnh viễn nếu ấu trùng nằm trong nhãn cầu.

– Dưới da hoặc trong cơ: Xuất hiện cục nhỏ di động, ngứa hoặc đau, khiến người bệnh lo lắng kéo dài.  Các biểu hiện dị ứng toàn thân, mày đay, ngứa kéo dài tái đi tái lại.

– Một số loại giun sán trong điều kiện bình thường chỉ gây triệu chứng nhẹ hoặc thoáng qua; tuy nhiên, khi cơ thể bị suy giảm miễn dịch như mắc ung thư, dùng corticoid kéo dài, hoặc sau ghép tạng — thì giun sán có thể bùng phát mạnh và gây tổn thương nặng nề. Ví dụ, giun lươn (Strongyloides) gây bệnh giun lươn lan tràn ở người suy giảm miễn dịch, tổn thương nhiều cơ quan, có thể đe dọa tính mạng.

3. Khi nào nên đi khám, sàng lọc giun sán?

Hãy đi khám hoặc xét nghiệm khi có một hoặc nhiều biểu hiện sau, đặc biệt nếu các biểu hiện kéo dài, không rõ nguyên nhân:

• Đau bụng âm ỉ, đầy hơi, rối loạn tiêu hóa.
• Đau tức vùng gan.
• Ho lâu ngày, có đờm, khò khè, hoặc khó thở.
• Mẩn ngứa, nổi mề đay tái đi tái lại.
• Mờ mắt, đau nhức hốc mắt, giảm thị lực.
• Đau đầu, chóng mặt, co giật, mệt mỏi bất thường.
• Xuất hiện cục lạ dưới da, di động hoặc ngứa.

Nếu có các triệu chứng trên và có nguy cơ phơi nhiễm (ăn rau sống, thịt/cá sống hoặc nấu chưa chín, thường xuyên tiếp xúc đất hoặc động vật…), hãy đi khám, sàng lọc sớm để phát hiện và điều trị kịp thời.

4. Vì sao cần xét nghiệm sàng lọc giun sán?

• Phát hiện sớm bệnh giun sán, kể cả khi không có triệu chứng rõ ràng.
• Xác định đúng bệnh, giúp bác sĩ chỉ định thuốc điều trị phù hợp.
• Tránh biến chứng và hậu quả nặng nề.
• Đánh giá hiệu quả điều trị và phòng ngừa tái nhiễm.

Các biểu hiện nhiễm giun sán thường không rõ ràng, cần phải xét nghiệm mới giúp phát hiện chính xác. Các kỹ thuật chẩn đoán giun sán hiện nay bao gồm:

• Xét nghiệm phân, dịch cơ thể để tìm trứng, ấu trùng giun, sán.
• Xét nghiệm máu để phát hiện phản ứng miễn dịch với giun sán.
• Xét nghiệ chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc cộng hưởng từ (MRI) khi nghi ngờ tổn thương gan, phổi, não…).
• Sinh học phân tử trong một số trường hợp.

5. Nên xét nghiệm ở đâu?

Người dân nên đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương hoặc các cơ sở y tế có phòng xét nghiệm ký sinh trùng, được trang bị kỹ thuật xét nghiệm chuyên sâu và hệ thống đảm bảo chất lượng. Sau khi được xét nghiệm chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ tư vấn chỉ định điều trị phù hợp, theo các hướng dẫn mới nhất của Bộ Y tế Việt Nam, giúp điều trị an toàn, hiệu quả.

6. Phòng ngừa nhiễm giun sán

• Vệ sinh ăn uống: uống nước đun sôi, không ăn thịt, cá sống/nấu chưa chính. Rửa kỹ rau sống trước khi ăn (rửa dưới vòi nước chảy nhẹ ít nhất 3 lần).
• Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi ngoài và sau khi tiếp xúc với đất, vật nuôi.
• Giữ vệ sinh môi trường, xử lý phân và rác đúng cách.
• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bệnh ký sinh trùng.

💬 Lời khuyên của bác sĩ: Giun sán có thể âm thầm tồn tại nhiều năm, gây tổn thương gan, phổi, mắt hoặc thần kinh mà không hề có triệu chứng rõ ràng. Đừng đợi đến khi mệt mỏi, sụt cân hay nổi mẩn tái phát mới đi khám. Xét nghiệm giun sán sớm – điều trị kịp thời – bảo vệ sức khỏe lâu dài cho bạn và gia đình.